گفتاردرمانی چیست و گفتاردرمان چه خدماتی را ارائه می دهد؟
گفتاردرمانی چیست؟
گفتاردرمانی یک روش نوین و علمی برای بهبود بیماران با اختلالات تکلمی و بلعی می باشد.
گفتاردرمانی، روشی درمانی است که باعث بهبود گفتار می شود و توانایی فرد را در درک و استفاده از زبان در ارتباطات کلامی و غیر کلامی افزایش می دهد.
گفتار درمانی یا پاتولوژی گفتار و زبان یکی از شاخه های توانبخشی می باشد که به آسیب شناسی اختلالات مربوط به گفتار و زبان می پردازد. در واقع گفتار و زبان بخش بسیار مهمی از ارتباط برقرار کردن با دیگران است. وظیفه گفتاردرمانی بر عهده فرد گفتار درمانگر است.
گفتاردرمانگر کیست؟
گفتاردرمانگر یا پاتولوژیست گفتار و زبان؛ کسی است که به ارزیابی، تشخیص و درمان اختلالات مرتبط با گفتار و زبان و بلع می پردازد. در واقع گفتاردرمان، ارتباط درمانگر است. بخشی از ارتباط، صحبت کردن است. ما می توانیم با خواندن و نوشتن، زبان بدن، حالات چهره ای و حتی با تماس چشمی با یکدیگر ارتباط برقرار کنیم.
پس فعالیت گفتاردرمانگر منحصر به "صحبت کردن" نیست چرا که برای خیلی از افراد پیش می آید که به دلیل آسیب های مغزی یا آسیب اندام های صورت (مثل قطع عضو یا فلج عضله زبان) قادر به صحبت کردن نیستند ولی نباید این افراد را از ارتباط برقرار کردن محروم کرد.
در اینجا لزوم ارتباط برقرار کردن حتی با روش های جبرانی مشخص می شود. همچنین در برخی موارد که فرد در روش های ارتباطی دیگری به جز صحبت کردن مثل زبان بدن، تماس چشمی و… ضعیف است میتواند به گفتاردرمانگر مراجعه کند.
گفتاردرمانگر به دلیل آشنایی تخصصی با فیزیولوژی و آناتومی اندام های زبان، دهان، حلق، حنجره و … در حیطه بلع نیز فعالیت می کند و به نوزادان یا بزرگسالانی که در بلعیدن و غذا خوردن مشکل دارند کمک می کند.
گفتار درمانگر با توجه به مشکل مراجعه کننده می تواند با متخصص مغز و اعصاب، متخصص اطفال، متخصص گوش و حلق و بینی، روانپزشک، روانشناس، شنوایی شناس، کاردرمانگر ذهنی و جسمی ، فیزیوتراپیست، معلم مدرسه (برای کودکانی که به مدرسه می روند)، و پرستار (درصورت حضور در بیمارستان) در ارتباط باشد و درمانی چندجانبه برای تاثیرپذیری هرچه بیشتر ارائه کند. همچنین در بسیاری از موارد علاوه بر درمان مستقیم بیماری فرد، به اصلاح و بهبود محیط زندگی فرد می پردازد تا شرایط مساعدتری برای بهبود فرد به وجود بیاید.
وظایف گفتاردرمانگر
- ملاقات با مراجعان و گرفتن تست های مختلف برای تشخیص مشکلات خاص آنها
- برنامه ریزی جلسات درمانی مراجعان
- انتخاب مناسب ترین روش های درمانی با توجه به شرایط هر فرد مراجعه کننده و اجرای آنها
- حمایت و پشتیبانی از مراجعان در مواقع لزوم
- همکاری نزدیک با سایر متخصصان ( مانند پزشک، شنوایی سنج، معلم و ...) برای رسیدن به نتایج درمانی بهتر
- راهنمایی والدین یا اطرافیان در خصوص روش های حمایتی آنها نسبت به فرد
- کمک در جهت استفاده بهتر از گفتار و پیش گیری از بروز هر نوع اختلال به افرادی که از گفتار خود به صورت حرفه ای استفاده می کنند مانند خواننده ها، گوینده ها و ...
- آموزش روش ها و توصیه های پیشگیرانه به کودکان، مادران، معلمان و ...
- نگهداری پرونده های مراجعان
چه کسانی به گفتاردرمانی نیاز دارند؟
به طور کلی هر فردی (در هر سنی) که در ارتباط برقرار کردن بخصوص از طریق گفتار و زبان مشکل داشته باشد نیاز به مراجعه به گفتاردرمانی دارد. البته در کودکان زیر 6 سال توانایی برقراری ارتباط با توجه به سن آنها تعیین می شود.
- کلاترینگ (تندگویی)
- لکنت بزرگسال و کودک
- اتیسم (اختلالات نافذ رشد)
- ADHD (بیش فعالی)
- تلفظ اشتباه صداها (اختلال تولید)
- اختلال صوت یا صدا (گرفتگی صدا – کاهش بلندی صدا ، نروی و پولیپ و …)
- اختلالات تشدید (شکاف لب و کام ، صدای تو دماغی)
- کم توانی ذهنی و سندروم داون
- فنیل کتونوریا
- تشنج و صرع
- اختلالات خواندن و نوشتن (دیسکسی)
- اختلالات ریاضی
- آسیبهای شنوایی و پردازش شنوایی
- درمان اختلالات بلع و گفتار در بیماری های مغز و اعصاب (سکته مغزی ،MS ، ضربه مغزی ،فلج مغزی، پارکینسون و …)
- اختلالات بلع در نوزادان و کودکان
- ارتباط مکمل و جایگزین (AAC)
- تأخیر در صحبت کردن کودکان
- آسیب های ویژه زبانی (SLI)
- اختلال در برقراری ارتباط و روابط اجتماعی
- توانمند سازی کودکان برای ورود به مدرسه و آزمون سنجش
- افزایش مهارت های کلامی جهت فن بیان بهتر در کودکان.
مراجعین باید درنظر داشته باشند، بسته به شرایط توانخواه ممکن است برخی مداخلات گفتاردرمانی نیاز به زمان بیشتری داشته باشند تا به نتیجه برسند و شرط لازم برای مشاهده پیشرفت، تداوم درمان است.
گفتاردرمانی در کودکان
دوران نوزادی و کودکی دوران بسیار حساسی است! اختلالاتی که در این دوران پدید می آیند در صورتی که درمان نشوند و اثرات آنها عمیق شود ممکن است در آینده بسیار دشوار شوند. از طرفی به دلیل انعطاف پذیری مغز می توان بسیاری از این اختلالات را راحت تر و سریعتر و با اثربخشی بیشتر درمان کرد.
اغلب مشکلاتی که در گفتار و زبان پیش می آیند ریشه در مغز دارند. این اختلالات می توانند در نتیجه ی مشکلات متابولیک، ژنتیک، سندورم ها، ضربه و آسیب به مغز و حتی در نتیجه ی عادت های نادرست یا شیوه های تربیتی والدین ایجاد شوند. لذا اهمیت درمان مستقیم و همینطور مشاوره به والدین جهت بهبود شیوه ی تربیتی والدین مشخص می شود.
بسیار دیده می شود که والدین با وجود مشکلات گفتاری کودکشان (به طور مثال کودکی که در 4 سالگی از لحاظ صحبت کردن در سطح کودک یک ساله است) این موضوع را نمی پذیرند. و خود را اینطور توجیه می کنند که خودشان هم دیر به صحبت کردن رسیده اند!
توجه داشته باشید که وراثت مسئله ی مهمی در رشد کودکان است ولی با تاخیر در درمان فرصت بهبود بیشتر را از کودکان می گیریم. بسیاری از این اختلالات در نتیجه ی درمان نشدن به دوران بزرگسالی می رسند و کودک در این چند سالی که همراه با اختلال زندگی کرده است آسیب های روحی و روانی زیادی را متحمل می شود. اگر با رشد به صورت طبیعی همه درمان می شدند که هیچ بزرگسالی همراه با اختلال وجود نداشت!
گفتار درمانگر سابقه ی خانوادگی و تمام مسائل مورد نیاز را بررسی کرده و اگر نیاز به مداخله درمانی وجود داشت برنامه ی درمانی مناسب را به شما ارائه دهد و اگر هم مشکلی در رشد کودک وجود نداشت می توانید با خیالی آسوده تر به تربیت کودک خود بپردازید.
گفتار درمانی در بزرگسالان
همانطور که به اختلالات مختلف اشاره شد، بسیاری از این مشکلات ممکن است در بزرگسالان ایجاد شده و یا از دوران کودکی همراه آنها باشد. مثل بزرگسالانی که از کودکی در تلفظ صداهای مختلف مشکلات آشکاری داشته اند و در بزرگسالی نیز آنرا به همراه دارند. و یا موضوع لکنت که از کودکی با فرد همراه بوده به شرایط اجتماعی او بسیار آسیب میزند و بسیاری از اختلالات دیگر مانند مشکل در صدا، بلع، ارتباط برقرار کردن و…
یکی از دلایل اهمیت درمان در بزرگسالان، این است که اگر قرار بر این بود که مشکلات در طول رشد از دوران کودکی خود به خود درمان می شدند پس دیگر کسی در بزرگسالی نباید مشکل داشته باشد! در این دوره بدلیل اینکه افراد خود را برای مسئولیت های اجتماعی و کسب شغل آماده می کنند مهم است که مشکل گفتاری و ارتباطی نداشته باشند.
به طور مثال شخصی که دارای لکنت است مشکلات زیادی را در کسب شغل، ارتباط روزانه، ازدواج و حتی خرید کردن از یک مغازه را داشته باشد. پس بسیار اهمیت دارد که فرد جهت دریافت برنامه ی درمانی مناسب به گفتاردمانگر مراجعه کند.
مزیت های گفتار درمانی
- گفتار درمانی می تواند به کودکان کمک کند تا واضح تر صحبت کنند. این موضوع به کودکان احساس اعتماد بنفس بیشتری در هنگام صحبت کردن به آنها می دهد. پس درمان این اختلالات گفتاری در اعتماد بنفس، زندگی اجتماعی، جلوگیری از گوشه گیری و…کمک می کند.
- گفتار درمانی می تواند به کودکان با اختلالات خواندن و نوشتن کمک کند تا حروف را بهتر درک کنند، صداها و حروف را در کلمات بهتر تشخیص دهند و تمایل به مطالعه و خواندن از این طریق در کودکان افزایش می یابد.
- گفتاردرمانی می تواند با درمان افراد دارای لکنت در هر سنی، طعم صحبت بدون نگرانی در شرایط مختلف زندگی اجتماعی را بچشاند.
- گفتار درمانی می تواند به فرد بزرگسالی که در اثر سکته یا ضربه به سر توانایی گفتار، درک کردن صحبت دیگران و حتی بلع خود را از دست داده است کمک کند. حتی در صورتی که آسیب به قدری شدید و گسترده باشد که توانایی صحبت کردن را به میزان بسیار زیادی از دست داده باشد باز می توان با “روش های ارتباطی مکمل و جایگزین” به فرد کمک کرد تا ارتباط برقرار کند.
مطالب مرتبط:
تست شنوایی سنجی یا ادیومتری چیست و چگونه انجام می شود؟
تست خواب یا پلی سومنوگرافی چیست؟
سنجش تراکم استخوان یا دانسیتومتری چگونه است؟
پروتز چشم چیست؟ عمل پروتز چشم چگونه انجام می شود؟