سنگ شکنی یا لیتوتریپسی چیست؟
سنگ شکنی یا لیتوتریپسی یک پروسه غیر تهاجمی است (پوست سوراخ یا بریده نمی شود) و از آن برای درمان سنگ کلیه ای استفاده می شود که خیلی بزرگ است و نمی تواند از مجرای ادراری عبور کند. لیتوتریپسی با فرستادن انرژی متمرکز فراصوتی یا امواج شوک به طور مستقیم به سنگ، سنگ کلیه را درمان می کند. محل سنگ کلیه در ابتدا با کمک فلوروسکوپی (یک نوع اشعه ایکس) یا سونوگرافی (امواج صوتی با فرکانس بالا) مشخص می شود.امواج شوک یک سنگ بزرگ را به سنگ های کوچک تر تقسیم می کنند که می توانند از مجرای ادراری راحت تر عبور کنند. لیتوتریپسی به افراد با نوع خاصی از سنگ کلیه در سیستم ادراری اجازه می دهد تا از داشتن جراحی تهاجمی برای برداشتن سنگ بپرهیزند. برای استفاده از امواج، پزشک باید قادر به مشاهده سنگ با اشعه ایکس یا سونوگرافی باشد.
تاریخچه لیتوتریپسی یا سنگ شکنی
معرفی لیتوتریپسی در اوایل ۱۹۸۰ بود که در درمان بیماران با بیماری سنگ کلیه، انقلابی ایجاد کرد. بیمارانی که در گذشته به جراحی های اساسی برای برداشتن سنگ کلیه نیاز داشتند، امروزه می توانند با لیتوتریپسی و حتی بدون ایجاد هیچ برشی درمان شوند. لیتوتریپسی تنها درمان غیر تهاجمی برای سنگ کلیه است، به این معنا که به هیچ برش یا ابزار جزئی درونی نیاز ندارد.لیتوتریپسی شامل استفاده از یک سری امواج شوک روی سنگ مورد هدف است. امواج شوک توسط دستگاهی به نام لیتوتریپتر با اشعه ایکس روی سنگ کلیه متمرکز می شوند. امواج شوک به بدن منتقل می شوند، از پوست و بافت ها عبور می کنند، به سنگ می رسند جایی که سنگ را به قطعات کوچک تر تقسیم می کنند. بعد از چندین هفته درمان، تکه های کوچک از طریق ادرار از بدن خارج می شوند.در دهه های گذشته، از زمانی که لیتوتریپسی اولین بار در ایالات متحده آمریکا مورد استفاده قرار گرفت، درباره نحوه پاسخ بیماران مختلف به این تکنولوژی چیزهای زیادی را آموختیم. پزشکان تشخیص داده اند که احتمال موفقیت آمیز بودن لیتوتریپسی در بعضی از بیماران خیلی کم است؛ در حالی که احتمال پاکسازی سنگ در برخی دیگر از بیماران خیلی بیشتر است. برخی از عوامل (نظیر اندازه سنگ و محل سنگ در کلیه ها) خارج از کنترل فرد هستند، اما یک سری موارد دیگر هستند که می توانند در طول درمان لیتوتریپسی انجام شوند و روی نتیجه پروسه، تاثیر مثبت بگذارند.
سنگ کلیه چیست؟
هنگامی که موادی که به طور عادی از طریق کلیه ها دفع می شوند، در مجرای ادراری باقی می مانند، ممکن است متبلور و سفت شوند و تبدیل به سنگ کلیه شوند. اگر سنگ ها از کلیه جدا شوند، می توانند به بقیه قسمت ها منتقل شوند و در قسمت های باریک تر مجرای ادراری گیر کنند. برخی از سنگ های کلیه کوچک و صاف هستند و می توانند بدون اذیت شدن از مجرای ادراری عبور کنند. سایر سنگ ها ممکن است لبه های سفت و خشنی داشته باشند یا به اندازه یک نخود فرنگی بزرگ شوند و وقتی حرکت می کنند سبب بروز درد شوند یا در مجرای ادراری گیر کنند. قسمت هایی که بیشتر در معرض گیر افتادن سنگ کلیه هستند شامل مثانه، پیشابراه و حالب هستند.بیشتر سنگ های کلیه کوچک هستند و بدون هیچ مداخله ای خارج می شوند. اما در حدود ۲۰ درصد از موارد، سنگ کلیه بزرگ تر از ۲ سانتی متر (حدود ۱ اینچ) است و ممکن است به درمان نیاز داشته باشد. بیشتر سنگ های کلیه از کلسیم ساخته شده اند اما انواع دیگری از سنگ کلیه نیز وجود دارد. انواع سنگ کلیه عبارتند از:
سنگ کلسیمی:
کلسیم یک قسمت عادی از برنامه غذایی سالم است که در استخوان ها و عضلات استفاده می شود و مقداری از آن به طور عادی با ادرار شسته می شود. با این حال، کلسیم اضافی که توسط بدن استفاده نمی شود می تواند با سایر مواد زائد ترکیب شود و تشکیل سنگ کلیه را بدهد.
سنگ استروویت:
سنگ استروویت از منیزیم، فسفات و آمونیاک ساخته شده است و ممکن است بعد از عفونت مجرای ادراری رخ دهد.
سنگ اوریک اسید:
سنگ اوریک اسید هنگامی شکل می گیرد که ادرار (همچون موارد خاصی نظیر نقرس) به میزان زیادی اسیدی است.
سنگ سیستین:
سنگ سیستین از سیستین ساخته شده است که یکی از عوامل اساسی در ساخت عضلات، عصب ها و سایر قسمت های بدن است.
خطرات لیتوتریپسی
از پزشک درباره میزان اشعه استفاده شده در طول لیتوتریپسی و خطرات این پروسه با توجه به شرایط خاص تان، سوال بپرسید. ایده خوبی است که سابقه قرار گرفتن در معرض پرتو در گذشته (همچون اسکن های گذشته و سایر انواع اشعه ایکس) را ثبت کنید و پزشک را از آن آگاه کنید. خطرات مربوط به قرار گرفتن در معرض پرتو با انجام شمار زیادی از آزمایش های اشعه ایکس و/یا درمان در طول دوره طولانی، در ارتباط هستند.عوارض جانبی لیتوتریپسی می توانند شامل این موارد باشند اما به این موارد محدود نیستند:
خونریزی اطراف کلیه ها
عفونت
انسداد مجرای ادراری با تکه های سنگ
تکه های سنگ که باقی مانده اند و ممکن است به لیتوتریپسی بیشتری نیاز داشته باشند
لیتوتریپسی برای این دسته از افراد مناسب نیست:
زنان باردار
بیمارانی که از داروهای رقیق کننده خون استفاده می کنند یا بیمارانی که اختلالات خونریزی دارند.
مصرف آسپرین و سایر داروهای رقیق کننده خون باید حداقل ۱ هفته قبل از انجام لیتوتریپسی، متوقف شود.
بیماران با عفونت مزمن کلیوی، زیرا برخی از تکه های سنگ ممکن است عبور نکنند؛ در نتیجه باکتری ها کاملا از کلیه ها حذف نمی شوند.
بیماران با انسداد یا بافت زخم در حالب، که مانع از عبور تکه های سنگ می شود.
بیمارانی که به پاکسازی فوری کامل مواد سنگ نیاز دارند.
بیمارانی با سنگ کلیه ساخته شده از سیستین زیرا این سنگ ها ب خوبی با لیتوتریپسی تجزیه نمی شوند.
بیماران با پیس میکر قلبی باید قبل از انجام لیتوتریپسی، پزشک خود را در جریان قرار دهند. لیتوتریپسی در بیمارانی که پیس میکر قلبی دارند با تایید متخصص قلب و رعایت اقدامات احتیاطی صورت می گیرد. برخی از انواع پیس میکر که در شکم جاسازی شده اند ممکن است در طول لیتوتریپسی آسیب ببینند. بسته به اختلالات خاص، لیتوتریپسی می تواند خطرات دیگری نیز داشته باشد. اطمینان حاصل کنید که پیش از انجام پروسه لیتوتریپسی، درباره نگرانی هایتان با پزشک مشورت می کنید. چاقی و گاز روده می توانند در پروسه لیتوتریپسی تداخل ایجاد کنند.
در طول لیتوتریپسی
از آن جایی که لیتوتریپسی یک درمان کاملا غیر تهاجمی است، بیشتر درمان های لیتوتریپسی به صورت سرپایی انجام می شوند. اگر چه استفاده از دوز بیهوشی یا بیحسی به ترجیح بیمار و پزشک بستگی دارد، اما اطلاعات اخیر اظهار می کنند که نتایج لیتوتریپسی با استعمال دوز خفیف بیهوشی یا بیحسی تقویت می شوند.وقتی بیمار به میزان کافی بیهوش یا بیحس شد، از یک دستگاه اشعه ایکس کامپیوتری استفاده می شود تا محل سنگ درون کلیه را تعیین کنند. سپس از یک سری امواج شوک (چند صد یا دو هزار) روی سنگ استفاده می شود. تحقیقات اخیر به این موضوع رسیده اند که میزان قدرت امواج شوک و نسبتی که امواج شوک منتقل می شوند، می تواند روی نتیجه درمان تاثیر بگذارد. هدف پروسه لیتوتریپسی، افزایش میزان شکستن سنگ کلیه بیمار و در عین حال کاهش صدمه ای است که امواج شوک می توانند به کلیه و اندام های اطراف وارد کنند. پروسه لیتوتریپسی می تواند ۱ ساعت طول بکشد. به طور کلی لیتوتریپسی این مراحل را دنبال می کند:
۱_ از شما خواسته می شود که هر نوع لباس، جواهرآلات یا سایر مواردی که می توانند با لیتوتریپسی تداخل ایجاد کنند را در بیاورید.
۲_ اگر از شما خواسته شده که لباس تان را در بیاورید، یک روپوش به شما داده می شود که بپوشید.
۳_ یک کاتتر داخل وریدی (IV) در بازو یا دست تان قرار می دهند.
۴_ برای اطمینان از ثابت ماندن در طول جراحی و عدم حس کردن درد، ممکن است پزشک از ماده مسکن یا بیهوشی استفاده کند.
۵_ بعد از این که مسکن یا داروی بیهوشی تاثیر خود را گذشت، پزشک یک محفظه پر از آب را بین بدن و دستگاه قرار می دهد.
۶_ بعد از تعیین محل سنگ با فلوروسکوپی یا سونوگرافی، بیمار به نحوی قرار می گیرد که پزشک به سنگ دسترسی مستقیم داشته باشد.
۷_ اگر در طول این پروسه بیدار باشید، ممکن است احساس ضربه زدن خفیف به پوست را تجربه کنید.
۸_ سپس یک سری امواج شوک تولید می شوند تا سنگ (های) کلیه را از بین ببرند.
۹_ سنگ (ها) در طول پروسه لیتوتریپسی، با فلوروسکوپی یا سونوگرافی تحت نظر گرفته می شود.
۱۰_ یک استنت در حالب قرار داده می شود تا به باقیمانده های سنگ اجازه عبور را بدهد.
۱۱_ زمانی که تکه های سنگ به قدری کوچک شدند که بتوانند از سیستم ادراری عبور کنند، این پروسه تمام می شود.
نسبت موفقیت
با توجه به نتایج یک مطالعه، درصد موفقیت پروسه لیتوتریپسی، از بین بردن ۷۴ درصد از سنگ های کلیه و ۸۸ درصد از سنگ های حالب است. محققان درمان سنگ های حالب را زمانی موفقیت آمیز می دانند که دیگر سنگی موجود نباشد. به علاوه، درمان سنگ کلیه را زمانی موفقیت آمیز می دانند که تکه های جزئی سنگ که کمتر از ۴ میلی متر هستند در کلیه ها باقی بمانند.در همین مطالعه نشان داده شد که عوارض جانبی در ۳۸.۵ درصد از افراد با سنگ کلیه و ۳۹.۴ درصد از افراد با سنگ حالب رخ می دهند. درد در ناحیه کمر رایج ترین عوارض جانبی است. تنها ۰.۵ درصد از افراد با سنگ کلیه پس از انجام لیتوتریپسی، عفونت مجرای ادراری را تجربه می کنند.مطالعه دیگر نشان داد که نسبت موفقیت پروسه یورتروسکوپی انعطاف پذیر و لیتوتریپسی با لیزر (FURSL) برای سنگ هایی با اندازه ۲.۵ سانتی متر، ۹۳.۷ درصد است. این مطالعه اظهار کرد که ۱۰.۱ درصد از بیماران، یک سری عوارض جانبی ناشی از این پروسه را تجربه کردند.
منبع: سلام دکتر
مطالب بیشتر:
كپسولهاي آنتي بيوتيك جهت عفونت حاد ادراري
آیا حذف شکر از رژیم غذایی درست است؟
خوش بینی و مثبت اندیشی شدت سکته را کاهش می دهد