دیسک کمر چیست؟
دیسک کمر ( waist disk ) عارضه ای است که در اثر وارد شدن فشار زیاد یا ضعیف شدن عضلات کمر در اثر بالا رفتن سن یا عوامل دیگر ممکن است به وجود آید. مهمترین علامت آن درد می باشد. درد معمولا در قسمت پشت بدن و پا بروز می کند. هر انسان معمولاً ۲۶ مهره در ستون فقرات خود دارد. مهره ها بوسیله صفحات انعطاف پذیری به نام دیسک بین مهره ای از یکدیگر جدا می شوند. در واقع هر فرد در حالت طبیعی دارای چهار دیسک کمر می باشد و لذا وجود دیسک کمر بیماری محسوب نمی شود. اگر بنا به دلایلی دیسک از قسمت عقبی خود دچار بیرون زدگی یا فتق شود، این قسمت بیرون زده روی نخاع یا رشته های نخاع فشار وارد می کند و سبب بروز درد در ناحیه کمر با انتشار به پاها می شود. مردم به اصطلاح به این بیماری دیسک کمر می گویند که البته اصطلاح درست آن فتق دیسک کمری می باشد. این بیماری، بیماری سیاتیک نیز خوانده می شود. دیسک بین مهره‌ای به موازات بالا رفتن سن، مایع خود را از دست می‌دهد و خشک می‌شود. در نتیجه فشردگی دیسک رخ می‌دهد که به نوبه خود می‌تواند به تخریب و تلاشی حلقه‌ی خارجی محکم دیسک بیانجامد و به این ترتیب هسته یا داخل حلقه امکان بیرون زدن از جایگاه خود و برجسته شدن را می‌یابد؛ به این عارضه بیرون زدگی دیسک کمر می‌گویند. قسمت مرکزی داخلی دیسک کمر همگام با استمرار تخریب دیسک یا وارد آمدن فشار مداوم بر ستون فقرات عملاً بخش محیطی را پاره می‌کند و از آن خارج می‌شود؛ این عارضه را پارگی دیسک یا فتق دیسک می‌خوانند. سپس اجزای ماده‌ی دیسک به ریشه‌های عصبی قرار گرفته در پشت فضای دیسک فشار می‌آورند. این امر به بروز درد، ضعف، کرختی یا تغییر حواس می‌انجامد. اکثر موارد بیرون زدگی دیسک کمر در مهره‌های پایین کمری، به ویژه در سطح‌های L4-5 و L5-S1 رخ می‌دهند.
انواع کمردرد :
- عدم کنترل ادرار یا مدفوع
- کمر درد شبانه
- عدم توانایی اشاره کردن به محل دقیق درد
- کمردرد با سفتی و خشک شدگی صبحگاهی
- دارای شکستگی باشید
بیماری دیسک کمر بیشتر در چه افرادی دیده می‌شود؟
بیماری دیسک کمر معمولا از دهه سوم به بعد ایجاد می‌شود، البته در زنان جوان، دیسک جوانی هم دیده می‌شود، ولی بسیار نادر است. قابل ذکر است که دیسک جوانی در مهره‌های کمر ایجاد نمی‌شود و در مهره‌های پشتی (قسمت بالای مهره‌های کمری) در اثر ضربه اتفاق می افتد و با توجه به اینکه در حدود سن۲۰ سالگی پدیده پیر شدن برای دیسک وجود ندارد و به اصطلاح دژنره نشده است و از سن ۲۰ سالگی به بعد کم کم آب دیسک‌ها کم می‌شود و امکان شکننده شدن آنها و ترک‌های موجود بیشتر می‌شود. هر چه سن بالاتر رود، احتمال پیدا شدن دیسک زیادتر می‌شود.
علل دیسک کمر ؟
۱- شرایط حادی رخ داده باشد .
۲- ممکن است دیسک برآمده یا پاره شده باشد .
۳- عدم تعادل عضلات در سایر قسمت‌های بدن.
۴- نوزاد تازه متولد دارید .
۵- عدم صحیح نشستن
۶- استفاده مداوم از ابزارهای فناوری مثل موبایل و کامپیوتر
۷- فشار و استرس
دیسک گاهی به یکباره در نتیجه وارد شدن فشار بیش از اندازه و ناگهانی پاره می‌شود؛ برای مثال افتادن از نردبان و به زمین خوردن در حالت نشسته نیروی بسیار زیادی را به ستون فقرات وارد می‌کند، اگر این نیرو به اندازه کافی قوی باشد، یا به شکستگی مهره یا به پارگی دیسک می‌انجامد. خم شدن فشار فراوانی را به دیسک‌های بین مهره‌ای وارد می‌کند؛ بنابراین چنانچه سعی کنید در حالت خم شده جسم بسیار سنگینی را بلند کنید، نیروی وارده به احتمال قریب به یقین باعث پارگی دیسک کمر خواهید شد. از این گذشته دیسک در نتیجه وارد شدن نیروی اندک نیز، معمولاً به دلیل ضعیف شدن قسمت محیطی در اثر برآیند آسیب‌های مکرر در گذر زمان، پاره می‌شود. همانطور که قسمت محیطی ضعیف و ضعیف‌تر می‌شود، سرانجام زمانی می‌رسد که خم شدن یا بلند کردن جسمی فشار بیش از اندازه‌ای را به دیسک وارد می‌کند. دیسک ضعیف شده در اثر عاملی پاره می‌شود که پنج سال پیش هیچ مشکلی ایجاد نمی‌کرد. این روند در تأثیر بالا رفتن سن بر ستون فقرات ریشه دارد و رایج‌ترین دلیل بیرون زدگی دیسک کمر در مهره‌های سینه‌ای است. ماده برجسته شده و راه یافته‌ی دیسک به درون مجرای نخاع می‌تواند به اعصاب مجرای نخاع فشار وارد کند. به علاوه شواهدی مبنی بر تحریک شیمیایی ریشه‌های عصبی توسط این ماده در دست است. هم تحت فشار قرار گرفتن ریشه عصب و هم تحریک شیمیایی بروز مشکلاتی را در زمینه‌ی چگونگی عملکرد اعصاب به دنبال دارند. تلفیق این دو عامل باعث درد، ضعف و کرختی در آن ناحیه‌ای از بدن می‌شود که این اعصاب مسئول منتقل کردن پیام‌ها و حس‌هایش هستند.
علائم دیسک کمر ؟
نشانه اصلی کمر درد همانطور که از اسم این بیماری مشخص است، احساس درد در هر قسمت از کمر است بطور مثال درد پایین کمر یا درد بالای آن، و گاهی اوقات تا باسن و پا امتداد پیدا می کند. در اغلب موارد علائم و نشانه های این بیماری در یک دوره زمانی کوتاه به خودی خود از بین می روند.
• ضعف عضلانی، کرختی یا گزگز کردن یک یا هر دو پا
• واکنش افزایش یافته یک یا هر دو پا باعث انجام حرکات اغراق‌آمیز می‌شود.
• تغییر در عملکرد روده و مثانه
• فلج از کمر به پایین
تشخیص دیسک کمر ؟
چنانچه پزشک بر مبنای سابقه پزشکی و معاینه فیزیکی پی به وجود فتق دیسک کمر ببرد، انجام آزمایش‌های دیگر ضرورتی نخواهد داشت. در صورت نیاز پزشک به اطلاعات بیشتر یا جواب ندادن درمان پس از ۴ هفته، احتمالاً دستور انجام ام.آر. آی. یا سی. تی. اسکن داده خواهد شد. فرایندهای تشخیص دیسک کمر علاوه بر معاینه فیزیکی و بررسی کامل سابقه پزشکی شامل موارد زیر می‌شوند:
• پرتونگاری (اشعه ایکس) در این آزمایش تشخیصی از پرتوهای انرژی الکترومغناطیسی برای به دست آوردن تصویرهایی از استخوان‌ها، اندام و بافت‌های داخلی استفاده می‌شود.
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI). در این روش تلفیقی از آهن‌رباهای بزرگ، رادیوفرکانس‌ها و رایانه جهت ایجاد تصاویر جامع از اندام‌ها و ساختارهای درون بدن مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد.
• میلوگرام در این فرایند، رنگ درون مجرای نخاع تزریق می‌شود تا تصویر کاملاً واضح و آشکاری را از ساختار در پرتونگاری به دست دهد.
• مقطع‌نگاری رایانه‌ای (سی. تی. اسکن یا سی. ای. تی. اسکن) در این روش تصویربرداری تشخیصی، ترکیبی از فن‌آوری رایانه‌ای و پرتونگاری برای تهیه تصاویر محوری یا افقی (موسوم به اسلایس) از بدن مورد استفاده قرار می‌گیرد. سی. تی. اسکن تصاویر جامعی را از کلیه‌ی بخش‌های بدن از جمله استخوان‌ها، عضله‌ها، چربی و اندام‌ها به دست می‌دهد. جزییات تصاویر حاصل از این روش بیشتر از تصاویر پرتونگاری اشعه ایکس است.
• الکترومیوگرافی یا عضله‌نگاری برقی (EMG). در این آزمایش تشخیصی، واکنش عضله یا فعالیت الکتریکی در پاسخ به تحریک عصب عضله، اندازه‌گیری می‌شود.
عدم درمان به موقع دیسک کمر چه عواقبی ممکن داشته باشد؟
عدم درمان به موقع دیسک کمر باعث بدتر شدن وضعیت بیمار خواهد شد و درد بیمار را تشدید خواهد کرد. ممکن است به خاطر یک عمل کوچک، مجبور شوند عمل‌های بزرگ‌تری را انجام دهند و حتی ممکن است باعث تخریب دیسک و تخریب خود مهره و سرخوردگی مهره شود و در نتیجه مجبور شویم که از یک عمل کاملا وسیع، با کار گذاشتن پلاتین و وسایل خاص فلزی در کمر بیمار استفاده کنیم. عدم درمان به موقع ممکن است باعث عوارضی مانند بی‌حس‌های دائمی یا اختلالات حرکتی شود که این عوارض باعث افتادگی پا و کشیدن و لنگی پا خواهد شد. همچنین عدم درمان به موقع ممکن است باعث ایجاد مشکلات ادراری و مثانه‌ای شود و یا مشکلات اسفنکتر مقعد به وجود بیاورد و بیمار نتواند ادرار و مدفوع خود را نگه دارد. این مشکلات در آقایان باعث ایجاد ناتوانی‌های جنسی هم می‌شود. به علت این که اعصاب مانند دیگر نسوج و پوست قابل ترمیم نمی‌باشند و اگر صدمه ای به آنها برسد، دیگر به حالت اولیه بر نمی‌گردند، بنابراین قبل از صدمه شدید، باید حتما نسبت به درمان اقدام کرد.
توصیه کلی به افراد مبتلا به دیسک کمر و سایر افراد :
۱- بیشتر از ۴۵ دقیقه ننشینید.
۲- تکیه گاه مناسب برای کمر
۳- تقویت لگن خاصره
۴- به پشت یا پهلو بخوابید و به شکم نخوابید .
۵- از پوشیدن کفش پاشنه بلند به صورت مداوم اجتناب کنید .
۶- استرس و فشارهای روحی را کاهش بدید .
بهترین توصیه این است که پیشگیری بهتر از درمان میباشد. پس در مرحله اول باید سعی کنیم که اصلا مبتلا به این بیماری نشویم. می‌بایستی در این ارتباط تمام مواردی که باعث پیشگیری از ایجاد این بیماری می‌شود را رعایت کنیم؛ از جمله ورزش کردن، کاهش وزن، عدم بلند کردن اجسام سنگین و هول دادن اجسامی مانند اتومبیل یا بلند کردن اتومبیل. ورزش ملایم روزانه داشته باشیم تا بدنمان همیشه در فرم ایده‌ال قرار گیرد و عضلات وضعیت طبیعی را حفظ نمایند و استخوان‌ها دچار پوکی نشوند. همچنین باید تغذیه مناسبی داشته باشیم (تغذیه مناسب به معنی زیاد خوردن نیست، بلکه به معنی درست خوردن میباشد). از میوه‌جات و سبزی‌جات و لبنیات حتماً در وعده‌های غذایی استفاده کنیم. در معرض نور خورشید به مقدار لازم قرار گیریم. درست بنشینیم یا بخوابیم یا راه برویم؛ مثلا موقع مطالعه، پشت‌میز و صندلی قرار بگیریم و اگر می‌خواهیم تلویزیون نگاه کنیم، لم ندهیم یا کج نشویم و یا در تخت خواب و به حالت نیم خیز مطالعه نکنیم. رعایت این موارد باعث می‌شود فشار بر روی دیسک‌های مختلف از جمله دیسک کمر، دیسک گردن و سایر قسمت‌ها، وارد نشود.
منبع: وبسایت دکتر شریفی
مطالب بیشتر:
کیست بیضه چیست؟
سندرم نفروتیک چیست؟
آیا عفونت کلیه درمان دارد؟